Ergens in investeren betekent dat je tijd, geld en moeite in iets steekt, gericht op een specifieke uitkomst of opbrengst. Wat kan je nu het investeren in relaties brengen? Want hoe je het ook wendt of keert, net als geld kun je ook je tijd maar een keer uitgeven. Het liefst wellicht aan prima relaties en prachtige, feestelijke partijen…toch?! Maar dat is natuurlijk lang niet altijd het geval. Denk eens na: is het voor jou momenteel o.k. waar jij je tijd, geld en energie in investeert, gelet op wat je denkt nodig te hebben……….?
Onderzoek naar effectieve interventies en begeleidingsvormen wijst keer op keer uit, dat als iemand wil krijgen wat hij of zij nodig heeft, de relatie daarbij een cruciale factor is. Dat geldt zelfs ook voor de psycho therapeutische relatie (1). Wat relaties je kunnen brengen is dat, wat wij mensen nodig hebben: het hebben van een eigen plek, voeding, steun, waardering, bescherming en begrenzing (2).
Het goede nieuws is dat we er zelf in belangrijke mate voor kunnen zorgen dat we dat allemaal krijgen. Gedrag is daartoe wellicht het belangrijkste instrument. Als mensen zich iets herinneren uit een eerder contact dan kan dat bijvoorbeeld een bepaalde opmerking, inzicht of intellectueel hoogstandje zijn. Dat wordt echter pas echt gehoord, geaccepteerd of iets mee gedaan, als er sprake is van een contact dat als positief, ondersteunend en constructief wordt ervaren (gevoelservaring, zie ook hieronder). Het spreekt voor zich dat een open en authentieke houding hierbij uitermate helpend is.
Zo spelen er tal van zaken een rol bij het maken van contacten die bevorderen, dat gedrag soms effectief is en dan weer in-effectief. Alleen al vanwege het feit dat ervaringen en waarnemingen van mensen behoorlijk uiteen lopen. Het is goed om ons te realiseren, dat we er niet blind vanuit mogen gaan dat anderen hetzelfde als jou ervaren. Ook al deel je exact dezelfde situationele ervaring, dan nog kan de beleving volstrekt anders zijn. Keer op keer kan ik mij er bij verander- en vernieuwende trajecten met groepen mensen over verbazen, dat zij met reacties kunnen komen over wat tijdens onze vorige bijeenkomsten is gebeurd, waar ik geen ’weet’ van had. Dat zij profiteerden van die contacten en relaties en er iets aan hebben kunnen ontlenen waar ze behoefte aan hadden.
Uniek
Ook kan ik mij niet altijd herinneren, welke gebeurtenis een bepaalde sterke reactie heeft opgeroepen waar betrokkenen later aan refereren. Keer op keer gebeuren er zaken die cliënten en ik met geen mogelijkheid hadden kunnen voorzien vanuit eerdere activiteiten en interventies die we gezamenlijk uitvoerden. Tegelijkertijd profiteren betrokkenen juist ook telkens weer van die nieuwe, niet voorziene en ‘organisch’ ontstane benaderwijzen. Unieke aanpakken zou je ook kunnen zeggen, omdat het steeds weer anders is en tot andere werkwijzen en ‘oplossingen’ leidt.
Wat al die waarnemingen en ervaringen ons wel steeds leren is de ervaring dat er geen standaard oplossingen zijn en de waarde en belangrijkheid van een open en authentieke relatie. Maar, hoe komt nu zo’n relatie eigenlijk tot stand? Hoe verhouden gedrag en relatie zich tot elkaar en wat speelt daarbij een belangrijke rol ? Nu, een belangrijk deel van de relatie wordt onbewust geconstrueerd. In het construeren worden gestolde relationele ervaringspatronen actueel gemaakt. Deze constructie wordt gevormd door bouwstenen vanuit het zelfbeeld van je gesprekspartner en van jezelf. Dat zelfbeeld ontstaat onder meer door feedback op eigen gedragingen. Deze constructies gaan gepaard met een affect, een gevoelservaring dus. De ander, of jijzelf, kan zich klein of superieur voelen bijvoorbeeld. Dit gevoel is merkbaar aanwezig in een contact (3).
Wanneer we ons bewust zijn van ons handelen en van de mogelijkheid om onze eigen reacties te bepalen, kiezen we bewuster hoe we reageren op anderen en welk gedrag we gaan vertonen. Of, welk ‘relatie-aanbod’ (=hoe je reageert en je je uitdrukt) we doen. Hoe minder we ons bewust zijn van ons gedrag, hoe meer we het idee hebben dat ons gedrag een reactie is op het handelen van de ander.
We leggen de verantwoordelijkheid voor ons gedrag dan buiten onszelf. Alsof het vertoonde gedrag ons overkomt. Maar, zoals hierboven al gesteld, elk gevoel dat we ervaren is natuurlijk een reactie op ons denken over onszelf, de ander en de gegeven situatie. En dat denken gaat zo ontstellend snel dat zelfs een computer het nauwelijks kan bijbenen. Dit wordt veelal veroorzaakt door ingesleten beelden over de werkelijkheid en dominante overtuigingen. Een ’denken’ waarmee we onze eigen wereld creëren (4).
In genoemd ‘relatie-aanbod’ drukken wij onze indrukken en ons denken, onze denk- en gevoelswereld, uit. Jij of iemand anders kan zich bijvoorbeeld in een contact ‘superieur’ voordoen, ‘wat denkt u mij nog te kunnen vertellen', wat bijvoorbeeld een beschermende functie kan hebben voor die kanten waar iemand zichzelf in tekort vindt schieten. Tegelijkertijd kan een dergelijk relatie-aanbod een afkeurende- of uitdagende reactie oproepen bij een ander(e gesprekspartner). Het moge duidelijk zijn dat er ontstellend veel relatie-aanbod-en-reacties-daarop, varianten zijn.
Hier goed en passend mee omgaan doe je met name door de relatie als vertrekpunt te nemen en niet de aard, het karakter of het tekort van een ander. Zodoende vermijdt je het over aspecten van anderen te hebben, die zich ver weg buiten de kamer of ruimte waar u zich op dat moment met een ander bevindt. Dat wat daar en dan gebeurt is tussen jou en de aanwezige gesprekspartner(s) het vertrekpunt voor a. het werken aan een relatie b. en/of een mogelijke verdere ontwikkeling en verandering in de relatie of c. waar we hierboven mee begonnen: voor het krijgen van wat je nodig hebt!
Beste lezer, heb je zelf al enig idee hoe jij normaliter contact maakt en ‘relatie legt’ , wat jouw doorsnee relatie-aanbod is en hoe dat op een ander overkomt..? Ingeval je met deze vragen aan de slag gaat: veel plezier en succes met zo’n onderzoeksexperiment. Het kan je veel brengen!
(1) Yalom, Irvin. (2007). Therapie als Geschenk. Uitgeverij Balans, Amsterdam.
(2) Attekum, M, van. (2009). Aan den lijve. Lichaamsgerichte psychotherapie volgens Pesso. Pearsson Assessment and Information bv, Amsterdam
(3) Beuken, Joop van den en Joep Schiphorst (2003). De coach als instrument voor een productieve coaching. In: De Overheidsmanager, jaargang 10, nr. 10. Deventer, Kluwer.
(4) Beuken, Joop PG, van den en Jacqueline Bustraan (2005). It Takes 2 To Tango. Uitgeverij Nelissen, Soest.
Reactie schrijven