In september 2016 heb ik een artikel gepubliceerd onder de titel ‘De relatie: cruciale factor als je wilt krijgen wat je nodig hebt’(1). Daarvoor maar zeker ook sindsdien, ervaar ik in mijn werk telkens weer opnieuw het belang van een authentieke, helpende (in mijn rol als coach) relatie waaraan cliënten datgene kunnen ontlenen waar ze behoefte aan hebben. En het moet gezegd: we lichten onszelf op als we denken dat het een bepaalde actie, interventie of aanmoedigende opmerking onzerzijds is geweest, die de client zo goed heeft geholpen. Het is mijn ervaring en ik denk die van velen dat je het vaak -zeker vooraf niet- gewoon niet weet waar een gecoachte gedurende een traject het meeste aan heeft en wat hij of zij er voor zichzelf uithaalt en goed doet. Cliënten profiteren vaak op een manier die vooraf vrijwel niet zijn voorzien. Anders gezegd, iedere coaching(saanpak) staat op zichzelf en is eenmalig en uniek. Wat dat betreft bevind ik mij in goed gezelschap, refererend aan wat onder andere de befaamde Amerikaanse psychiater Irvin Yalom hierover heeft opgemerkt (2). Als een soortement van sparringpartner begeleiden wij coachees op hun eigen zoektocht tussen oorsprong en bestemming, helpen wij hen door ze een spiegel voor te houden, door samen met hen hun werkelijkheid te ontrafelen enz. enz. De belangrijkste factor die daarbij de uitkomst bepaalt en coaching effectief maakt, is de coachingsrelatie ofwel het ’relatie aanbod’ wat door betrokkenen -hier de coach en de gecoachte- wordt gedaan.
Relatieaanbod
Hoe komt zo’n relatieaanbod nu eigenlijk tot stand? Hoe verhouden gedrag en relatie zich tot elkaar en wat speelt daarbij een belangrijke rol ? Daarover is in bovengenoemd en een eerder verschenen artikel (3) het volgende opgemerkt:
‘Een belangrijk deel van de relatie wordt onbewust geconstrueerd. In het construeren worden gestolde relationele ervaringspatronen actueel gemaakt. Deze constructie wordt gevormd door bouwstenen vanuit het zelfbeeld van je gesprekspartner en van jezelf. Dat zelfbeeld ontstaat onder meer door feedback op eigen gedragingen. Deze constructies gaan gepaard met een affect, een gevoelservaring dus. De ander, of jijzelf, kan zich klein of superieur voelen bijvoorbeeld. Dit gevoel is merkbaar aanwezig in een contact.
Wanneer we ons bewust zijn van ons handelen en van de mogelijkheid om onze eigen reacties te bepalen, kiezen we bewuster hoe we reageren op anderen en welk gedrag we gaan vertonen. Of, welk ‘relatie aanbod’ (=hoe je reageert en je je uitdrukt) we doen.
Hoe minder we ons bewust zijn van ons gedrag, hoe meer we het idee hebben dat ons gedrag een reactie is op het handelen van de ander. We leggen de verantwoordelijkheid voor ons gedrag dan buiten onszelf. Alsof het vertoonde gedrag ons overkomt. ‘
Maar, zoals hierboven al gesteld, elk gevoel dat we ervaren is natuurlijk een reactie op ons denken over onszelf, de ander en de gegeven situatie. En dat denken gaat zo ontstellend snel dat zelfs een computer het nauwelijks kan bijbenen. Dit wordt veelal veroorzaakt door ingesleten beelden over de werkelijkheid en dominante overtuigingen. Een ’denken’ waarmee we onze eigen wereld creëren (4).
In genoemd ‘relatieaanbod’ drukken wij onze indrukken en ons denken, onze denk- en gevoelswereld, uit. Jij of iemand anders kan zich bijvoorbeeld in een contact ‘superieur’ voordoen, ‘wat denkt u mij nog te kunnen vertellen', wat bijvoorbeeld een beschermende functie kan hebben voor die kanten waar iemand zichzelf in tekort vindt schieten. Tegelijkertijd kan een dergelijk relatieaanbod een afkeurende- of uitdagende reactie oproepen bij een ander(e gesprekspartner). Het moge duidelijk zijn dat er ontstellend veel relatie-aanbod-en-reacties-daarop, varianten zijn.
Hier goed en passend mee omgaan doe je met name door de relatie als vertrekpunt te nemen en niet de aard, het karakter of het tekort van een ander. Zodoende vermijdt je het over aspecten van anderen te hebben, die zich ver weg buiten de kamer of ruimte waar u zich op dat moment met een ander bevindt. In plaats van samen spreken over het tekort van de een - bijvoorbeeld ‘’ik ben geen prater’ onderzoek je de relatie geremde gecoachte tegenover een als deskundig ervaren imponerende coach. Het probleem is in de kamer en in de relatie en daar kan het onderzocht worden. Dat wat daar en dan gebeurt is tussen jou en de aanwezige gesprekspartner(s) het vertrekpunt voor a. het werken aan een relatie b. en/of een mogelijke verdere ontwikkeling en verandering in de relatie of c. waar we hierboven mee begonnen: voor het krijgen van wat je nodig hebt!
Raar en zo waar
Zoals hierboven gezegd is het uitermate helpend om de relatie resp. het relatieaanbod als vertrekpunt te nemen. En bezie deze dan ook in zijn volle reikwijdte, het relatieaanbod concept is breder, dieper en groter, dan het woord in eerste instantie wellicht doet vermoeden.
Want het concept onthult, dat wij niet alleen ons brein en ons lichaam zijn, maar dat er ook iets plaatsvindt buiten ons lichaam om. Wij zijn als het ware ook buiten ons lichaam om, aanwezig. In dat aanbod zit vaak al het verlangen….en gemis, van wie we zouden willen zijn, wat we wel of niet goed kunnen of durven of wat ons bijvoorbeeld vrees aanjaagt. Dingen die je bijvoorbeeld lief zijn en bang voor bent om ze kwijt te raken. Door toe te laten dat die ‘dingen’ je echt iets doen, kom je er juist dichterbij en kun je ze wel of niet loslaten, afhankelijk wat voor jou dan passend is…….!
Verder zit in het relatie-aanbod ook vaak verscholen dat we iets willen, iets verlangen. ‘Verlangen’ is een belangrijke levenskracht wat gaat over wat nog komen moet of wil komen. Het wordt niet altijd direct genoemd of verwoord, en is tegelijkertijd wel aanwezig. Dit zijn de ‘draadjes’ die in effectieve coachingssessies worden opgepakt en leiden naar waar het in de betreffende coaching over moet gaan.
1) Beuken, Joop PG, van den (2016). De relatie: cruciale factor als je wilt krijgen wat je nodig hebt. Eigen website, blog.
2) Yalom, Irvin. (2007). Therapie als Geschenk. Uitgeverij Balans, Amsterdam.
3) Beuken, Joop van den en Joep Schiphorst (2003). De coach als instrument voor een productieve coaching. In: De Overheidsmanager,
jaargang 10, nr. 10. Deventer, Kluwer.
4) Beuken, Joop PG, van den en Jacqueline Bustraan (2005). It Takes 2 To Tango.
Uitgeverij Nelissen, Soest.